طبیعت بکر ایران با تنوع زیستی و جغرافیایی منحصر به‌فرد، مقصدی محبوب برای علاقه‌مندان به آفرود یا رانندگی در مسیرهای ناهموار است. اما این ماجراجویی هیجان‌انگیز، اگر بدون آگاهی از قوانین و مسئولیت‌های قانونی انجام شود، می‌تواند پیامدهای زیست‌محیطی و حقوقی زیادی به دنبال داشته باشد. در این مقاله، به بررسی وضعیت قانونی آفرود در ایران، مناطق ممنوعه، مسئولیت‌های رانندگان، مجوزهای لازم و چالش‌های زیست‌محیطی آن خواهیم پرداخت.
آیا آفرود قانونی است؟
آفرود به‌عنوان یک فعالیت تفریحی، در ایران به‌صورت کلی ممنوع نیست، اما قوانین خاصی دارد که باید رعایت شوند. این فعالیت در بسیاری از مناطق آزاد مجاز است، اما رانندگان موظف‌اند از ورود به مناطق حفاظت‌شده، پارک‌های ملی و زیستگاه‌های خاص پرهیز کنند. طبق قانون حفاظت از محیط زیست، ورود وسایل نقلیه به مناطق تحت حفاظت بدون مجوز، جرم محسوب می‌شود و می‌تواند موجب پیگرد قانونی، جریمه و حتی توقیف خودرو شود.
ممنوعیت‌ها و مناطق محافظت‌شده در ایران
سازمان حفاظت محیط زیست ایران لیستی از مناطق چهارگانه حفاظت‌شده شامل پارک‌های ملی، پناهگاه‌های حیات وحش، آثار طبیعی ملی و مناطق حفاظت‌شده را اعلام کرده است. ورود به این مناطق با خودروهای آفرودی مطلقاً ممنوع است مگر با مجوزهای خاص و برای مقاصد علمی یا نظارتی.
برخی از مناطق حساس که ورود خودروهای آفرودی به آن‌ها ممنوع است:
- پارک ملی گلستان
- منطقه حفاظت‌شده توران (پناهگاه یوز آسیایی)
- دشت لاله‌های واژگون الیگودرز
- پارک ملی کویر
در بسیاری از این مناطق تابلوهای هشداردهنده نصب شده است، اما نداشتن تابلو به معنای مجاز بودن ورود نیست. گردشگران آفرودی باید پیش از برنامه‌ریزی سفر، از وضعیت قانونی منطقه مدنظر اطلاع حاصل کنند.
آشنایی با مسئولیت‌های قانونی راننده آفرود
رانندگی در مسیرهای خارج از جاده، علاوه بر مهارت بالا، نیازمند آگاهی از مسئولیت‌های قانونی و مدنی است. برخی از مسئولیت‌هایی که راننده آفرود بر عهده دارد شامل موارد زیر است:
- پرهیز از ورود به حریم مناطق محافظت‌شده بدون مجوز
- جبران خسارت‌های وارده به طبیعت یا دیگران در صورت وقوع حادثه
- رعایت حقوق مالکیت خصوصی در مسیرهای روستایی یا عشایری
- همکاری با نیروهای امدادی در صورت بروز سانحه
در صورتی که راننده در مسیرهای ممنوعه اقدام به رانندگی کند و موجب تخریب خاک، پوشش گیاهی یا آزار حیات‌وحش شود، طبق قانون مجرم شناخته می‌شود و ممکن است به پرداخت جریمه، بازسازی محیط و حتی حبس محکوم شود.
مجوزهای موردنیاز برای برگزاری تور آفرود
برگزاری تورهای آفرودی با خودروهای چهارچرخ محرک در ایران نیازمند اخذ مجوز رسمی از نهادهای ذی‌ربط است. مجوزها معمولاً از طریق نهادهای زیر صادر می‌شوند:
- اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
- اداره محیط زیست استان
- فرمانداری منطقه مربوطه
- در برخی مناطق: نیروهای انتظامی یا سپاه پاسداران
مدیر تور موظف است علاوه بر اخذ مجوز، بیمه کامل افراد و خودروها را نیز فراهم کرده و برنامه سفر را به طور دقیق با مقام‌های محلی هماهنگ کند. عدم دریافت مجوز، می‌تواند منجر به لغو سفر، توقیف خودرو و برخورد قضایی با مسئول تور شود.
چالش‌های زیست‌محیطی آفرود در طبیعت ایران
فعالیت آفرود در ایران، اگر بدون درنظر گرفتن معیارهای زیست‌محیطی انجام شود، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به طبیعت وارد خواهد کرد. برخی از این آسیب‌ها عبارتند از:
- فرسایش خاک و نابودی پوشش گیاهی
- مزاحمت برای حیات‌وحش
- آلودگی صوتی و زباله‌ریزی
- تغییر الگوی آبراه‌ها و رودخانه‌های فصلی
به همین دلیل سازمان محیط زیست در حال تهیه طرح‌هایی برای کنترل و ساماندهی آفرود است و برخی مناطق را با تعیین مسیرهای مجاز آفرود، به‌صورت پایلوت اجرا کرده‌اند.
جمع‌بندی
آفرود در ایران، اگر به‌درستی و با رعایت قوانین انجام شود، می‌تواند یکی از جذاب‌ترین و مهیج‌ترین فعالیت‌های طبیعت‌گردی باشد. اما ناآگاهی یا بی‌توجهی به مسئولیت‌های قانونی و زیست‌محیطی، می‌تواند هم برای افراد و هم برای طبیعت آسیب‌زا باشد.
پیش از ورود به مسیرهای ناشناخته یا بکر، حتماً از وضعیت قانونی آن منطقه اطلاع حاصل کنید، مجوزهای لازم را دریافت نمایید و در صورت امکان، با تورهای رسمی و دارای مجوز همراه شوید.
برای مشاهده همه محصولات مربوط، می‌توانید به صفحه فروشگاه اوکالند سر بزنید.
